Radowo Małe to niewielka wieś w województwie zachodniopomorskim. W tej wsi jest poczta, sklep „Dino” i mały kościół oraz nieduży – jak wiele innych w podobnych wsiach – budynek szkoły podstawowej… i na tym kończy się nasze stereotypowe widzenie szkoły w wiejskim środowisku.

Kujawsko-Pomorskie Centrum Edukacji Nauczycieli w Toruniu zorganizowało wyjazd studyjny do wspomnianej szkoły jako placówki innowacyjnej i niezwykłej. Dyrektorzy i nauczyciele z województwa kujawsko-pomorskiego pojechali tam po inspirację, wiedzę i wiarę, że można przeprowadzić coś, co inni uznaliby za niemożliwe. Szkoła Podstawowa im. Kornela Makuszyńskiego w Radowie Małym należy do sieci Ashoka, międzynarodowego stowarzyszenia innowatorów wyszukujących i zrzeszających osoby wprowadzające niekonwencjonalne rozwiązania problemów społecznych i jest określana „szkołą z mocą zmieniania świata”. Dyrektorka szkoły Ewa Radanowicz, pomysłodawczyni innowacyjnej szkoły, przywitała uczestniczki wyjazdu i opowiedziała o placówce: jak działa, co jest jej misją i wizją, jakimi wartościami się kieruje, w jaki sposób dzieci i młodzież uczą się.

Ewa Radanowicz 18 lat temu zdecydowała się na zmianę – podkreśla w rozmowach, że są szkołą w ciągłej zmianie – stawiając na rozwój umiejętności uczniów, a nie na poprawę efektów nauczania, chociaż byli szkołą o niskich wynikach. Nadal nauczyciele rozwijają kompetencje uczniów, a konsekwencją tego okazało siępodniesienie wyników nauczania do bardzo wysokich.

Od dwóch lat priorytetem szkoły są:

1. Dobrostan uczniów i nauczycieli.
2. Rozwój kompetencji i wychowanie.
3. Wiedza i umiejętności szkolne.

Wizja szkoły brzmi „Jesteśmy szkołą kompetencji”. Dyrektor szkoły jest otwarta na pomysły nauczycieli, wspiera ich inicjatywy. Innowacyjność i kreatywność idzie w tej szkole w parze z przemyślanym, systemowym działaniem i planowaniem pracy.

Przestrzeń szkolna jest atrakcyjnie zaaranżowana: wystawy prac dzieci, doświadczanie świata, antyczne szafki, szafeczki, półki, a i stare drzwi od stodoły. Wszystko z duszą, odświeżone, niezniszczone, wykonane i zebrane w projektach. Uczestnicy wyjazdu studyjnego podziwiali dobrze wyposażone trzy pracownie: teatralną, kuchenną i podróżniczą, w których dzieci z klas I–III mają zajęcia.

Pracownie edukacyjne

Szkoła ma trzy główne pracownie: teatralną, kuchenną i podróżniczą.

W każdej z tych pracowni dzieci zdobywają konkretne kompetencje. W pracowni teatralnej prowadzone są zajęcia z zakresu m.in. języka polskiego, historii, edukacji artystycznej. Uczniowie doskonalą się w autoprezentacji, poznają siebie, uczą się wrażliwości na innych i współpracy. W pracowni kuchennej ćwiczą zagadnienia matematyczne, np. mierzenie, ważenie – pracują w grupie i planują swoją pracę. W pracowni podróży dzieci poznają tematykę przyrodniczą i geograficzną – doświadczają świata, uczą się stawiania pytań i rozwijają swoją świadomość na temat otaczającej je rzeczywistości.

Podstawa programowa wpisana jest w działania pracowni. Dzieci uczą się w nich 6 godzin tygodniowo, wymieniając się. Dla starszych uczniów jest pracownia „Graty i antykwariaty” oraz laboratorium. Realizują oni bloki tematyczne zwane „stołami mądrości”. Na korytarzach podziwiać można rzeczy wykonane przez uczniów w pracowniach ceramiki i witrażu. Zajęcia we wszystkich tych pracowniach służą rozwijaniu kompetencji miękkich, dzieci nabywają umiejętności selekcjonowania informacji i prezentowania zdobytej wiedzy, opanowują techniki uczenia się. Praca w pracowniach tematycznych to również okazja do kształtowania postaw, uczenia odpowiedzialności i umiejętności decydowania.

Dyrektor i nauczyciele z Radowa Małego podkreślali, że uczniowie uwielbiają takie lekcje, podbudowują one ich samoocenę, a i rodzice widzą wymierne efekty tych zajęć.

Nauczyciele 3–4 razy w roku organizują dla uczniów projektowane okazje edukacyjne, które mają motywować dzieci do pracy projektowej. Inspiracją dla takich działań była Wrocławska Szkoła Przyszłości prof. Ryszarda Łukaszewicza.

System pracy z uczniami

„Laby” to 10 przeróżnych warsztatów, w których uczestniczy młodzież z klas od IV do VIII w każdą środę na 3 i 4 godzinie lekcyjnej. Laby uczniowie wybierają sami na pół roku, potem zmieniają na inne. Są one obowiązkowe.

Program dobrostan

W przedszkolu to relaksacja, rehabilitacja, ćwiczenie uważności, plastyka sensoryczno-artystyczna, rozwijanie manualne. Program ten jest realizowany codziennie przez kilka minut. W klasach I–III dochodzą ćwiczenia Denisona, masaże. Natomiast w klasach IV–VIII to praca w kręgu, warsztaty uważności, relaksacji, praca ze stresem, zwrócenie uwagi na rozwój osobisty.

Aktywna przerwa

To 45 minut, z tego 10 minut zaplanowane jest na obiad, a resztę czasu przeznacza się na wyjście na dwór i spędzenie czasu na powietrzu (pogoda nie ma znaczenia), wypełniając go zabawą na dobrze zaprojektowanej, zresztą przez uczniów, przestrzeni wokół budynku szkoły. Aktywna przerwa jest obowiązkowa dla wszystkich uczniów.

Uczymy się uczyć

Warsztaty „Jak się uczyć” to przekazywanie informacji uczniom, jak uczy się mózg, to poznawanie siebie, swoich profilów sensorycznych. Poznawanie i ćwiczenie technik uczenia, ale również wzmacnianie poczucia wartości, swoich mocnych stron. Na tych warsztatach zaplanowane są ćwiczenia relaksacyjne, pomocne w kształceniu świadomości swojego ciała.

Biuro Pracy Indywidualnej (BPI)

Nauczyciele układali zadnia dla uczniów pod okiem specjalistów, ekspertów, często wyjeżdżając w celu intensywnej pracy zespołowej na dzień lub dwa poza Radowo Małe, na przykład nad morze. Zadania to tzw. zadania z treścią, o charakterze interdyscyplinarnym, podzielone na kilka typów, np. detektywistyczne, projektowe, łączące zagadnienia z języka polskiego z matematyką itd. Z bazy zadań uczniowie wybierają te, którymi chcą się zająć, sami je rozwiązywać. Jeden nauczyciel opiekuje się grupą 14 uczniów i czuwa nad ich pracą, jest mentorem i tutorem. Z czasem uczniowie zgłosili gotowość do samodzielnego układania zadań, a zatem są również autorami niektórych z nich. Najpierw uczeń sam próbuje rozwiązać zadanie, następnie może poprosić o pomoc kolegę lub koleżankę. Jeśli nadal ma problemy, przychodzi do nauczyciela. BPI składa się z bazy zadań, planu pracy i zeszytów. Podczas Dnia Eksperta młodzież prezentuje jedno zadanie w formie plakatu, filmu lub prezentacji.

Praca z uczniami odbywa się w trzech zakresach

Ciągła zmiana i doskonalenie

Nauczycielejeżdżą do szkół w różnych krajach europejskich. Uczą się w nich nowych rozwiązań edukacyjnych. Podpatrują innowacyjne działania, ich sensowność, a następnie dopasowują do potrzeb uczniów w Radowie Małym.

Jak podkreśla Ewa Radanowicz – samo wprowadzenie innowacyjnych rozwiązań nie wystarcza. Kluczowa jest systematyczność takiej pracy z uczniami, by zautomatyzować u dzieci pewne umiejętności. Praca twórcza to proces, a nie akcydentalne urozmaicenie codziennych zajęć.

Dziękujemy dyrektorce szkoły Ewie Radanowicz za przyjęcie konsultantów, dyrektorów i nauczycieli oraz zorganizowanie zajęć warsztatowych dla uczestniczek wyjazdu. Nauczycielom: Jackowi Mielcarkowi za oprowadzenie nas po szkole, pokazanie pracowni i wszelkie wyjaśnienia oraz Elwirze Stawskiej, Kamili Pesiakowskiej, Alinie Tchurz i Joannie Mały za zapoznanie nas z pracą w pracowniach, „labach” i Biurem Pracy Indywidualnej.

Warte zapamiętania są zdania usłyszane podczas wizyty:

1. Ile razy widzimy dzieci, a ile razy podstawę programową?
2. Brakowało nam komunikowania się między nami nauczycielami.
3. Nauczyciele mają problem z planowaniem, stawiają za dużo celów.
4. Zrób jedno zadanie, ale konkretnie, niech dziecko przetworzy, poczuje…
5. Ważne jest działanie zespołowe i myślenie systemowe.
6. Szkoła przyjazna to taka, żeby dzieci chciały do niej przyjść, były ciekawe, zadawały pytania, chciały poznać odpowiedzi.
7. Ważne są pasje nauczycieli.
8. Najpierw trzeba zaopiekować się człowiekiem, a potem go uczyć.

Wizyta w Radowie Małym jest jednym z wielu dowodów na to, że warto organizować wyjazdy studyjne. Organizacja i merytoryczna strona wyjazdu zostały wysoko ocenione przez uczestników. Wyjazd został zorganizowany przez zespół ds. współpracy międzynarodowej i wyjazdów studyjnych – Marzennę Wierzbicką, Wiesławę Kuban i Danutę Potręć. Otwartość, dawanie przestrzeni innym, by mogli sięgać coraz wyżej, pokonywanie trudności wewnętrznych i zewnętrznych oraz cierpliwe realizowanie swojej wizji edukacji to przepis na „szkołę z mocą zmieniania świata”, do której przyjeżdżają nauczyciele z całej Polski po inspirację. Warto pamiętać, że „szkoła w zmianie” zaczyna się od nas, w nas!

Fot. Dominika Wojtasińska