.

    dr Aleksandra Pietkiewicz-Graczyk

Barbara Iwanowska

Naczynia biodegradowalne jednym ze sposobów ochrony środowiska

BIODEGRADOWALNY, CZYLI JAKI?

Z definicji biodegradowalności wynika, że to biochemiczny rozkład związków organicznych zachodzący przy udziale mikroorganizmów z wytworzeniem dwutlenku węgla, wody i in. związków mineralnych[1], ale nie jest ujęte w jakim czasie ma to nastąpić. W ostatnich latach coraz częściej słyszymy, że proponowane produkty są biodegradowalne, czyli eko. Warto zastanowić się, na czym nam zależy: na tym, żeby reklamówka z marketu lub talerze na grilla były biodegradowalne czy kompostowalne? W przypadku kompostowalnych jest określony czas 6 miesięcy, w którym materiał rozłoży się na nietoksyczne składniki w 90%.

PO CO TO WSZYSTKO?

W raporcie NIK[2] opublikowanym w roku 2022 przedstawiony jest cykl życia plastiku:

Czy możemy mówić o biodegradacji plastiku? Na czym nam zależy? Każdego roku do oceanów trafia od 6 do prawie 15 milionów ton odpadów z tworzyw sztucznych, czyli 1,8 mln ciężarówek.

UNIJNA DYREKTYWA PLASTIKOWA 2021 I POLSKIE OPÓŹNIENIA

Z art. 17 tzw. dyrektywy plastikowej wynika, że do 3 lipca 2021 r. państwa członkowskie powinny dokonać implementacji zawartych w niej zaleceń. Polskie ministerstwo klimatu opóźnienie we wprowadzaniu unijnego zakazu używania jednorazowych plastikowych sztućców i naczyń tłumaczy tym, że dopiero teraz Komisja Europejska wydała wytyczne w sprawie dyrektywy plastikowej, a prace nad projektem implementującym unijne prawo zablokowały liczne uwagi. Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej oraz niektórych innych ustaw[3] aktualnie jest na etapie przekazania Prezydentowi i Marszałkowi Senatu (stan na 10 marca 2023 r.).

CO WPROWADZI TA USTAWA?

Produkty jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych objęte zakazem wprowadzania do obrotu: patyczki higieniczne, sztućce (widelce, noże, łyżki, pałeczki), talerze, słomki, mieszadełka, pojemniki na żywność wykonane z polistyrenu ekspandowanego. Na zawsze pożegnamy kubeczki i słomki.

NACZYNIA Z OTRĄB ALTERNATYWĄ DLA PLASTIKÓW?

Jadalne talerze wymyślił Polak, Jerzy Wysocki –młynarz, który w ten sposób uratował rodzinną firmę. Z każdej tony pszenicy w młynie zostawało 30% otrąb. Okazuje się, że z tony sprasowanych otrębów można stworzyć blisko 10 tysięcy naczyń, np. misek czy talerzy.

GENIALNOŚĆ POMYSŁU NA NACZYNIA Z OTRĄB

Otręby zawierają dużą ilość błonnika, witamin i makro- oraz mikroelementów.  Przyczyniają się do sprawniejszego funkcjonowania układu pokarmowego. Jedzenie tych talerzy poprawi metabolizm.

SZTUĆCE Z MIESZANKI BIOPOLIMERU POLILAKTYDU PLA – TWORZYWA POWSTAJĄCEGO Z PRZETWORZONEJ SKROBI KUKURYDZIANEJ – ORAZ OTRĄB

https://biopack.com.pl/wszystko-co-powinienes-wiedziec-o-bioplastiku,24,7

Jak wykorzystać naczynia z otrąb na lekcjach? Propozycje tematów:

Temat 1: Analiza składu naczynia biodegradowalnego.

Forma pracy: w grupach lub pokaz z asystą. Czas: 1 lekcja.

Doświadczenie: Badanie materiału, z którego wykonane jest biodegradowalne naczynie

Odczynniki: kawałek biotworzywa, woda destylowana, kwas solny, wodorotlenek sodu, siarczan (VI) miedzi (II), jodyna (alkoholowy roztwór jodu).

Szkło i sprzęt laboratoryjny: zlewka, probówki, statyw, bagietka, nożyczki, papierek wskaźnikowy uniwersalny.

Wykonanie:

Rozdrobnić biotworzywo za pomocą nożyczek, dodać wodę, zamieszać bagietką i pozostawić aby „rozmiękło” (najlepiej na kilka godzin). Następnie pobrać 2 próbki cieczy znad zawiesiny do probówek A i B. Do próbki A dodać kilka kropel jodyny. Na próbkę B podziałać kwasem solnym i pozostawić na kilka minut lub podgrzać w celu przyspieszenia hydrolizy.

Następnie zneutralizować kwas wobec papierka wskaźnikowego, przenieść do probówki zawierającej świeżo strącony wodorotlenek miedzi i umieścić układ w gorącej łaźni wodnej (np. zlewka z wrzątkiem).

Obserwacje: w próbce A obserwuje się charakterystyczne fioletowe zabarwienie, zawartość probówki B zabarwia się na pomarańczowo/brązowo.

Wniosek: wykrytymi składnikami talerza były skrobia oraz glukoza, która powstała w wyniku hydrolizy celulozy.

Komentarz metodyczny:

Gdy nie mamy biotalerza, jego funkcję może pełnić krążek chleba ryżowego.

Testy jakościowe można wzbogacić działając na suchą próbkę kwasem azotowym (V) w celu wykrycia białek. Można także polać próbkę biotworzywa stężonym kwasem siarkowym (VI) i obserwować czarną pozostałość i wydzielającą się parę wodną.

Temat 2: Wady i zalety opakowań jednorazowych z masy trzcinowej  

Forma pracy: małe grupy lub w parach. Czas: 1 lekcja.

Pomoce dydaktyczne: kartki i pisaki, duży arkusz papieru.

Polecenie: Przyporządkuj informacje A-H do odpowiednych kategorii w tabeli.

1. Masowa produkcja trzciny cukrowej może powodować wycinkę lasów pod uprawy
2. Biodegradowalne
3. Dobrze utrzymują temperaturę
4. Szeroki wybór opakowań
5. Doskonałe do transportu posiłków
6. Nie wpływają na smak i zapach potraw
7. Wysoka cena
8. Szybko rozmiękają pod wpływem potraw

W oparciu o dokonaną klasyfikację cech zastanów się i rozwiń myśl: „największa zaleta tworzyw sztucznych jest jednocześnie ich największą wadą”.

Przygotuj mapę myśli, na której zebrane zostaną wypowiedzi uczestników.

Artykuł opublikowany w „UczMy” 2024, nr 1 (53), s. 37-39.